10 października 2016 r. ogłoszono przyznanie kolejnej Nagrody Nobla z nauk ekonomicznych. Otrzymali ją dwaj uczeni: Oliver Hart (Harvard University) i Bengt Holmstrӧm (Massachusetts Institute of
Technology – MIT).
Oficjalny komunikat zawiera uzasadnienie nagrody (tłumaczenie – KJ): „za ich wkład w teorię kontraktów”.
Oficjalny komunikat zawiera uzasadnienie nagrody (tłumaczenie – KJ): „za ich wkład w teorię kontraktów”.
Przypomnijmy, że w 1968 roku szwedzki bank centralny (Sveriges Riksbank) podjął decyzję o ustanowieniu nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. Oficjalna nazwa nagrody brzmi: Nagroda
Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych pamięci Alfreda Nobla – The Bank of Sweden Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel.
Nagroda ta finansowana jest przez Bank Szwecji, w tym roku wynosi 8 milionów koron szwedzkich (kurs NBP w dniu ogłoszenia nagrody: 1 SEK = 0,4427 PLN). Przyznawana jest przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, podobnie jak Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i chemii. Do tej pory przyznano 48 nagród, a w sumie otrzymało je 78 osób. Przeciętny wiek laureata w momencie otrzymania nagrody wynosi 67 lat.
Oliver
Hart urodził się w Londynie w 1948 roku, stopień doktora otrzymał w Princeton University w 1974 roku.
Bengt Holmstrӧm urodził się w Helsinkach w 1949 roku, stopień doktora otrzymał w Stanford University w 1978 roku.
Charakterystyka wymienionych uczelni, w których pracują lub uzyskali stopień doktora nobliści, wskazuje, iż jest to ścisła czołówka uczelni amerykańskich, w których badania prowadzą również osoby urodzone w innych krajach. W przypadku Harvardu jest to już szósty noblista z ekonomii, a w przypadku MIT piąty noblista z ekonomii. Najwięcej noblistów z ekonomii do tej pory było afiliowanych na uniwersytecie w Chicago (12) i Princeton (6).
Podstawowa uwaga, jak się nasuwa na tle tej decyzji, to fakt, iż w ostatnich latach ekonomiczny Nobel jest przyznawany za osiągnięcia naukowe, które coraz bardziej są bezpośrednio związane z problemami praktycznymi. Tegoroczna nagroda została właśnie przyznana za dorobek naukowy odnoszący się do zagadnienia, które ma bardzo istotne odzwierciedlenie w praktyce. Są to kontrakty zawierane między dwiema stronami.
Działalność podmiotów gospodarczych, a przede wszystkim indywidualnych osób, jest regulowana właśnie poprzez kontrakty, w szczególności te, które zostały zawarte między dwiema stronami. Konieczność zawarcia tych kontraktów wynika przede wszystkim z przeciwstawnych interesów, jakie posiadają różne osoby czy też podmioty. Kontrakty mają na celu ograniczanie konfliktów, jaki wynikają z odmiennych interesów, co w efekcie powinno prowadzić do obustronnych korzyści.
Podstawowe kontrakty pojawiają się zwłaszcza tam, gdzie występują przepływy pieniężne. Są nimi na przykład: kontrakt między menedżerem a spółką, między ubezpieczycielem a ubezpieczonym, między kredytodawcą a kredytobiorcą.
Główne osiągnięcie Bengta Holmstrӧma wiąże się z konstrukcją optymalnego kontraktu, określonego jako taki, w którym wynagrodzenie jednej strony (na przykład agenta, czyli menedżera) zależy od osiągniętych przez niego wyników. Badania Bengta Holmstrӧma prowadzone były właśnie w kontekście znanego modelu pryncypała-agenta, znanego w teorii agencji. Sformułowane zostały warunki optymalności kontraktu, oparte na wprowadzonej przez Holmstrӧma zasadzie informacyjności, według której wynagrodzenie płacone przez pryncypała wynika z informacji o działaniach agenta.
Noblista rozważał również rozszerzone modele, w których agent wykonuje zespół zadań. Inne zagadnienie to sytuacja, gdy wynik jest efektem pracy zespołowej i wynagrodzenie powinno być podzielone między członków zespołu.
Główne badania Olivera Harta dotyczą teorii kontraktów niezupełnych. Zagadnienie to dotyczy przypadku, w którym kontrakt dotyczy działań w przyszłości i nie ma w nich określonych precyzyjnie działań stron we wszystkich możliwych sytuacjach w przyszłości. Wtedy w kontrakcie kluczową rolę odgrywa określenie, kto ma prawo decyzji w takiej sytuacji.
Badania Olivera Harta dotyczą właśnie praw własności, praw decyzji czy praw kontroli. Jedna z najczęściej spotykanych w praktyce jest sytuacja, w której powinna być dokonana alokacja aktywów, które są rezultatem wynalazku czy też innowacji. W tym kontekście Hart zajmował się też problemem prywatyzacji, rozpatrywał to przez pryzmat obniżania kosztów usług przy zachowaniu jakości.
Warto zauważyć, że problem praw własności występuje w transakcjach przeprowadzanych przez fundusze venture capital. Jak się wydaje, przy rosnącej niepewności w gospodarce światowej, której towarzyszą zmiany technologiczne, posiadanie praw własności przez podmioty (a nawet kraje) będzie oznaczać przewagę konkurencyjną.
Nagroda ta finansowana jest przez Bank Szwecji, w tym roku wynosi 8 milionów koron szwedzkich (kurs NBP w dniu ogłoszenia nagrody: 1 SEK = 0,4427 PLN). Przyznawana jest przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, podobnie jak Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i chemii. Do tej pory przyznano 48 nagród, a w sumie otrzymało je 78 osób. Przeciętny wiek laureata w momencie otrzymania nagrody wynosi 67 lat.
Oliver
Hart urodził się w Londynie w 1948 roku, stopień doktora otrzymał w Princeton University w 1974 roku.Bengt Holmstrӧm urodził się w Helsinkach w 1949 roku, stopień doktora otrzymał w Stanford University w 1978 roku.
Charakterystyka wymienionych uczelni, w których pracują lub uzyskali stopień doktora nobliści, wskazuje, iż jest to ścisła czołówka uczelni amerykańskich, w których badania prowadzą również osoby urodzone w innych krajach. W przypadku Harvardu jest to już szósty noblista z ekonomii, a w przypadku MIT piąty noblista z ekonomii. Najwięcej noblistów z ekonomii do tej pory było afiliowanych na uniwersytecie w Chicago (12) i Princeton (6).
Podstawowa uwaga, jak się nasuwa na tle tej decyzji, to fakt, iż w ostatnich latach ekonomiczny Nobel jest przyznawany za osiągnięcia naukowe, które coraz bardziej są bezpośrednio związane z problemami praktycznymi. Tegoroczna nagroda została właśnie przyznana za dorobek naukowy odnoszący się do zagadnienia, które ma bardzo istotne odzwierciedlenie w praktyce. Są to kontrakty zawierane między dwiema stronami.
Działalność podmiotów gospodarczych, a przede wszystkim indywidualnych osób, jest regulowana właśnie poprzez kontrakty, w szczególności te, które zostały zawarte między dwiema stronami. Konieczność zawarcia tych kontraktów wynika przede wszystkim z przeciwstawnych interesów, jakie posiadają różne osoby czy też podmioty. Kontrakty mają na celu ograniczanie konfliktów, jaki wynikają z odmiennych interesów, co w efekcie powinno prowadzić do obustronnych korzyści.
Podstawowe kontrakty pojawiają się zwłaszcza tam, gdzie występują przepływy pieniężne. Są nimi na przykład: kontrakt między menedżerem a spółką, między ubezpieczycielem a ubezpieczonym, między kredytodawcą a kredytobiorcą.
Główne osiągnięcie Bengta Holmstrӧma wiąże się z konstrukcją optymalnego kontraktu, określonego jako taki, w którym wynagrodzenie jednej strony (na przykład agenta, czyli menedżera) zależy od osiągniętych przez niego wyników. Badania Bengta Holmstrӧma prowadzone były właśnie w kontekście znanego modelu pryncypała-agenta, znanego w teorii agencji. Sformułowane zostały warunki optymalności kontraktu, oparte na wprowadzonej przez Holmstrӧma zasadzie informacyjności, według której wynagrodzenie płacone przez pryncypała wynika z informacji o działaniach agenta.
Noblista rozważał również rozszerzone modele, w których agent wykonuje zespół zadań. Inne zagadnienie to sytuacja, gdy wynik jest efektem pracy zespołowej i wynagrodzenie powinno być podzielone między członków zespołu.
Główne badania Olivera Harta dotyczą teorii kontraktów niezupełnych. Zagadnienie to dotyczy przypadku, w którym kontrakt dotyczy działań w przyszłości i nie ma w nich określonych precyzyjnie działań stron we wszystkich możliwych sytuacjach w przyszłości. Wtedy w kontrakcie kluczową rolę odgrywa określenie, kto ma prawo decyzji w takiej sytuacji.
Badania Olivera Harta dotyczą właśnie praw własności, praw decyzji czy praw kontroli. Jedna z najczęściej spotykanych w praktyce jest sytuacja, w której powinna być dokonana alokacja aktywów, które są rezultatem wynalazku czy też innowacji. W tym kontekście Hart zajmował się też problemem prywatyzacji, rozpatrywał to przez pryzmat obniżania kosztów usług przy zachowaniu jakości.
Warto zauważyć, że problem praw własności występuje w transakcjach przeprowadzanych przez fundusze venture capital. Jak się wydaje, przy rosnącej niepewności w gospodarce światowej, której towarzyszą zmiany technologiczne, posiadanie praw własności przez podmioty (a nawet kraje) będzie oznaczać przewagę konkurencyjną.
