Portal Informacje UE we Wrocławiu

Historia budynku K

Data opublikowania: 11.11.2020 | aktualizacja: 12.11.2020

Artykuł poniższy, autorstwa Elżbiety Grzelak (pracownika Archiwum uczelni,) wkracza swą tematyką w dyskusję środowiskową na temat racjonalnych sposobów wykorzystywania starych hal i obiektów przemysłowych w przestrzeni miejskiej, nieeksploatowanych w bieżących czasach zgodnie z założeniem, który przyświecał budowniczym w momencie ich powstawania. Opisany poniżej w tekście los Kotłowni i Komina na terenie Uniwersytetu Ekonomicznego (wcześniej Akademii Ekonomicznej), oznaczonych w ewidencji budynków Uczelni literą „K”, obrazuje proces dojrzewania właścicieli i użytkowników wspomnianych obiektów do powzięcia decyzji o ich likwidacji. 
Uświadamia tym samym fakt obecności od dawna w przestrzeni publicznej dyskusji społecznej na temat niezbędnej ochrony środowiska naturalnego, jego zasobów oraz wagi i roli decyzji podejmowanych przez kompetentne organa w tym zakresie, jeszcze przed oficjalnym wejściem Polski do Unii Europejskiej. 
Zaprezentowane w artykule treści odbijają m.in. tematykę dyskursu podjętego w przeszłości przez decydentów Uczelni i ewolucję działań strategicznych od formułowania teoretycznych poglądów poprzez praktykę działań celowych, tzn. od koniecznych remontów i modernizacji dla zachowania dobrego stanu materialnego i technicznego Kotłowni z Kominem oraz urządzeń grzewczych i samych kotłów, do wykształcenia się myślenia ekologicznego, które doprowadziło kierownictwo Uczelni do decyzji o likwidacji przestarzałego sposobu ogrzewania, realizowanego w czasie, gdy Komin i kominy, nie tylko tej Uczelni, dymiły jeszcze nad miastem. 
Zatrucie środowiska jest przyczyną wielu poważnych chorób wśród ludzi. Likwidacja Komina na terenie Uczelni związana była z przekształceniem funkcji użytkowej obiektu, z gospodarczej jako Kotłowni, w funkcję dydaktyczno-historyczną jako laboratoria i Archiwum uczelniane. 
Cezurę dziejów budynku „K” wyznaczył demontaż Komina w 2001 roku. Moment ten był punktem zwrotnym w powojennych losach bud. „K”, który pchnął mimochodem historię całej Uczelni w stronę działań metodycznie ukierunkowanych na dbałość o środowisko, a pośrednio wywołał nową „epokę” w dziejach obecnej instytucji mierzoną utrwalaniem własnych osiągnięć dydaktyczno-naukowych w postaci gromadzonego zasobu archiwalnego. W udokumentowanej przeszłości budynku dostrzegamy prawidłowość polegającą na zależności zachowania równowagi między koncepcjami takimi jak otoczenie przyrodnicze człowieka i dziedzictwo naukowo-kulturowe minionych pokoleń od trafnego określenia nowego przeznaczenia budowli i użytkownika. 
Dzieje tegoż obiektu, o mało romantycznej nazwie i przeznaczeniu, stanowią przykład na zmianę pojęć i wartości związanych z walorami funkcjonalności i użyteczności. Budynek „K” przez długie dziesięciolecia od końca XIX wieku, tzn. od chwili budowy w 1878 roku, był obiektem pozostającym w służbie Społeczeństwu. Pierwotnie w randze Kotłowni miejskiego Szpitala, której istnienie warunkowało wypełnianie szlachetnego posłannictwa. 

01n_plan_szpital_wenzel_hancke_dawny_wroclaw_8275918
Rysunek: plan dawnego szpitala Wenzel-Hancke przy ul. Komandorskiej; plan z okresu 1910-1912

Wskutek wojennej burzy dziejowej szpitalna Kotłownia przestała istnieć, ale budynek pozostał, a nawet w pewnym sensie awansował, gdyż „przeszedł” na służbę instytucji dydaktyczno-naukowej. 

03n_bis_poludnie_zdjecia_lotnicze_wroclaw_002115
Widok na budynki szpitala Wencla-Hankego (zdjęcie przedwojenne)
https://polska-org.pl/561080,Wroclaw,Szpital_Wenzel_Hancke_dawny.html
 
04n_widok_kotlowni_tuz_po_ii_wojnie_swiatowej__1945_
Widok na obiekty przy ul. Komandorskiej 118/120 po 1945 roku 

Od II połowy lat 40-tych w murach Kotłowni zachodził proces produkcji energii cieplnej, w nowych zewnętrznych okolicznościach – dla studentów i pracowników obecnej Uczelni. 
05n_kotlownia_na_tle_zabudowan_niem.__fot._po_lewej_stronie__i_po_1945_r.__po_prawej_stronie_
Widok na obiekty Kotłowni po 1945 roku (z lewej) i  z lat osiemdziesiątych (z prawej)

Po dokonaniu rozbiórki Komina w 2001 r. budynek „K” służy do chwili obecnej zasadniczo pomieszczeniom Archiwum Uniwersytetu Ekonomicznego, w których gromadzone są akta wytworzone przez minione pokolenia pracowników oraz akta absolwentów. Współcześnie wypełnia misję podtrzymywania pamięci o Pionierach polskiej powojennej Ekonomii. Kotłownia z Kominem, które symbolizują stary świat techniki grzewczej i jednocześnie kojarzone są z unicestwianiem materii, zostały zastąpione symbolicznie aktem tworzenia, jako konsekwencją systematycznego gromadzenia śladów przeszłości. Tym, co spaja te dwie nierozłączne strony ludzkiej egzystencji, tj. powstawanie i zanikanie, to stojący niewzruszenie na gruncie budynek, niepokonany przez Czas, akcentujący wyglądem zabytkowej fasady piękno detali architektonicznych, nie poddanych przesadnej ingerencji w czasie zachodzących przeobrażeń. Budynek zachowuje nadal atrybut służby i wychowuje milcząco młodych adeptów nauki ekonomicznej w szacunku dla Przeszłości niematerialnej oraz Dokumentów i obiektów zabytkowych jako śladów materialnych. Przeznaczenie dawnej Kotłowni na Archiwum oznacza spełnianie warunku komplementarności konstrukcji architektonicznych budowli, których kształty można „przerabiać”, adoptować i wykorzystywać w wieloraki sposób poprzez realizację idei zastosowań wielofunkcyjnych w budownictwie. 
Tylko od woli i decyzji włodarzy tego miejsca zależał i zależy ostateczny efekt przeobrażeń. Podobnie - muzyk, gdy wystukuje rytmicznie w określonej sekwencji dźwięki, tworzy jedyne w swoim rodzaju dzieło, ożywiając jednocześnie zimne klawisze nadaje im dźwięczny wymiar. 
Około 120 lat istnienia budynku „K”, wzniesionego pod koniec XIX wieku kompleksu obiektów, w czasie których zmieniał swą przynależność państwową, spinają wspólne cel i misja, niezmienne w zmiennym kontekście historycznym, a jednak zgodne z tym nadanym przez ich Fundatora Wenzel-Hancke, określanym mianem waloru budynku użyteczności publicznej. Złożoność tego procesu od strony technicznej została opisana szczegółowo w tekście prezentowanym pod tym linkiem, do którego lektury skłania świadomość istnienia obecnie w tym historycznym budynku Archiwum Uczelnianego. 
Od 19 lat budynek „K” w nowej odsłonie, bez Komina dymiącego nad miastem, zachęca do wejścia w swoje progi, zaciekawia niespotykaną i unikatową elewacją. Artyzm wykonania szczytów fasady z łukowato wykończonymi kształtami ram okiennych, motywuje do przyjęcia jako niezbity dowód faktu, iż o pięknie dzieła decyduje jego ostateczne wykończenie, w jak najmniejszych szczegółach. Sam obiekt zasługuje na miano „ceglanej perełki” i stanowi unikatowe zjawisko w tej części południowego Wrocławia, nie wspominając o Uczelni. Może implikować badania wśród znawców tematów w łonie różnych dziedzin, od nauk humanistycznych i technicznych, po artystyczne. 




Elżbieta Grzelak pracownik Archiwum Uczelni
WydrukujWyślij do znajomego
Wykorzystano:

  • zbiór rysunków z zasobu akt technicznych pochodzących z Działu Technicznego z lat 1965-2001 i stanowiących akta kategorii A (znajdujących się aktualnie w opracowaniu archiwalnym pod roboczymi sygnaturami)  oraz cyfrowe zdjęcia rysunków zawartych w opracowaniach cytowanych w bibliografii artykułu i na stronach internetowych, które obejmują dwie pierwsze dekady XX wieku i okres  powojenny  lat 1945-2002. W tym zakresie chronologicznym mieszczą się następujące tematy: działania modernizacyjno-instalacyjne, prace budowlano-remontowe (1998) i złożenie wniosku o przekwalifikowanie budynku do Wydziału Architektury, Budownictwa i Gospodarki Przestrzennej Urzędu Miejskiego we Wrocławiu dnia 02.08.2001 r. oraz uzyskanie decyzji zatwierdzającej projekt budowlany dot. adaptacji Kotłowni na pomieszczenia dydaktyczne i archiwalne. Ten zbiór rysunków zamyka fotografia przebudowy Kotłowni, pozbawionej wg projektu Komina, w ramach adaptacji na laboratoria dydaktyczne i Archiwum uczelniane, autora J. Zaleśnego z Wojewódzkiego Biura Projektów w Kłodzku. Napisy białe naniesiono po analizie tematyki rysunków i porównaniu z tytułem zawartym w metryczce rysunku oraz treścią akt w teczce. Dopowiedzenia te mają charakter jedynie pomocniczy.  
  • dostępne ogólnie strony internetowe ze zdigitalizowanymi zasobami m.in. Muzeum Architektury we Wrocławiu oraz bibliografię w dziale „Opracowania”, pozycje 8 i 9; tekst autorski pt. „K” jak Kotłownia, Komin i Budynek K czyli alfabetyczny porządek rzeczy”. 

https://polska-org.pl/561080,Wroclaw,Szpital_Wenzel_Hancke_dawny.html

https://fotopolska.eu/333867,foto.html



WydrukujWyślij do znajomego
zamknij
Nasza strona korzysta z plików cookies. Zachowamy na Twoim komputerze plik cookie, który umożliwi zbieranie podstawowych informacji o Twojej wizycie.
Przeczytaj jak wyłączyć pliki cookiesRozumiem